İlk İzler: Yazılı ve Arkeolojik Kanıtlar
Türk adının bilinen en eski yazılı kaydı, 6. yüzyıla ait Çin yıllıklarında geçmektedir. Bu dönemde kurulan Göktürk Devleti, "Türk" adını resmi bir siyasi kimlik olarak kullanan ilk büyük devlet olmuştur. Orhun Yazıtları da bu döneme ait olup, Türk tarihinin ve edebiyatının en eski belgelerinden biridir.
İslamiyet Öncesi Öne Çıkan Türk Devletleri
İslamiyet'ten önce kurulan bazı önemli Türk devletleri ve toplulukları şunlardır:
- İskitler (Sakalar): MÖ 8. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar Karadeniz’in kuzeyi ve Orta Asya'da yaşamışlardır. Türklerin bilinen en eski ataları arasında kabul edilirler.
- Asya Hun Devleti: MÖ 3. yüzyılda kurulan bu devlet, Orta Asya'da siyasi birliği sağlayan ilk büyük Türk devletidir.
- Avrupa Hun Devleti: 4. yüzyılda Balamir önderliğinde Avrupa'ya göç eden Hunlar, Batı Roma üzerinde büyük baskılar kurmuştur.
- Göktürk Kağanlıkları: 6. ve 8. yüzyıllar arasında iki ayrı dönemde hüküm süren Göktürkler, Türk kimliğinin siyasi ve kültürel anlamda netleşmesinde önemli rol oynamıştır.
- Uygur Devleti: 8. yüzyılda kurulan Uygurlar, yerleşik hayata geçerek sanat, edebiyat ve şehirleşme alanlarında büyük gelişmeler kaydetmişlerdir.
- Avarlar: Hem Asya’da hem de Avrupa’da hüküm sürmüşler, Bizans İmparatorluğu'na karşı ciddi seferler düzenlemişlerdir.
- Hazarlar: 7. ve 10. yüzyıllar arasında Doğu Avrupa'da hüküm süren Hazarlar, Museviliği resmi din olarak benimseyen tek Türk devletidir.
- Kırgızlar: 9. yüzyılda Uygur Devleti'ni yıkarak Ötüken merkezli bir yönetim kurmuşlardır.
- Oğuzlar: Selçuklu ve Osmanlı gibi büyük Türk devletlerinin temelini atan Oğuz boyları, İslamiyet öncesinde de güçlü bir toplumsal yapıya sahipti.
- Bulgarlar: Tuna Bulgarları ve İtil Bulgarları gibi kolları bulunan Bulgarlar, İslamiyet'i ilk kabul eden Türk toplulukları arasında yer almıştır.
- Karluklar: İslamiyet'i kabul eden ilk Türk boylarından biridir ve Karahanlılar Devleti'nin kuruluşunda önemli rol oynamışlardır.
- Türgişler: Batı Göktürk mirasını taşıyan Türgişler, Orta Asya'da Arap akınlarına karşı direniş göstermiştir.
- Peçenekler ve Uzlar: Güney Rusya ve Balkanlar'da etkin olan bu topluluklar, Bizans ordularında paralı asker olarak görev yapmışlardır.
- Macarlar: Orta Asya kökenli Macarlar, Avrupa'ya göç ederek bugünkü Macaristan'ın temellerini atmışlardır.
İslamiyet Öncesi Türk Kültürü ve İnanç Dünyası
İslamiyet öncesi Türkler, doğa ve atalara tapınmaya dayalı Gök Tanrı dini başta olmak üzere, Şamanizm ve Maniheizm gibi farklı inanç sistemlerine sahipti. Sözlü edebiyat, destanlar ve sanat eserleri üzerinden aktarılan kültürleri, bugünkü Türk kimliğinin temel taşlarını oluşturmuştur.
Türk Kimliğinin Derin Kökleri
İslamiyet’in kabulüyle birlikte Türk tarihinde büyük bir dönüşüm yaşansa da, İslamiyet öncesi dönem Türk kimliğinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Bu kadim miras, yalnızca Türklerin değil, dünya tarihinin de önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir.
